کنتاکتور چیست؟چه کاربردهایی دارد؟

در میان هستۀ ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می شود

که هسته متحرک را به هستۀ ثابت متصل می­کند. با حرکت هستۀ متحرک، تعدادی کنتاکت باز،

بسته و تعدادی کنتاکت بسته، باز خواهند شد. رابطه نیروی کششی مغناطیسی کنتاکتورها عبارت است از :

F = Fm sin2 ωt

 نکته ۱: در هستۀ کنتاکتورهای AC برای جلوگیری از لرزش ناشی از فرکانس از یک حلقۀ اتصال کوتاه شده

مانند آنچه که در موتورهای با قطب چاکدار وجود دارد، استفاده می شود.

با القای ولتاژ در حلقۀ اتصال کوتاه، جریانی از آن خواهد گذشت و

این جریان شاری را تولید می کند که با شار اصلی ۹۰ درجه اختلاف فاز دارد و باعث می شود

در هسته دائماً شار وجود داشته باشد و نیروی دائمی دو بخش ثابت و متحرک هسته را به هم متصل نگه دارد.

مزایای استفاده از کنتاکتورها نسبت به کلیدهای دستی صنعتی عبارتند از :

۱-    امکان کنترلی مصرف کننده از راه دور

۲-    کنترل مصرف کننده از چند محل

۳-     امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده

۴-    سرعت قطع و وصل زیاد و کم بودن استهلاک کلید

۵-    از آنجا که در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روی هم ساییدگی مکانیکی ندارند

لذا عمر مکانیکی آنها نسبت به سایر کلیدها بیشتر است

۶-     هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده به وسیلۀ کنتاکتور قطع می شود و

شروع به کار دستگاه نیاز به استارت مجدد دارد.

در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلوگیری به عمل می آید

۷-    از نظر حفاظتی نیز کنتاکتورها مطمئن تر بوده، دارای حفاظت مناسبتر و کامل تر هستند.

جریان های نامی کنتاکتور

 در هر کنتاکتور، جریانهای نامی مختلفی تعریف می شود. این جریانها عبارتند از

جریان دائمی: این جریان با I_th2 نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار عادی،

در زمانی نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده،

حرارت غیر مجاز تولید نکند و لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتور نیز احساس نشود.

جریان هفتگی: این جریان با I_th1  نشان داده می شنود و جریانی است که در

شرایط نرمال و با هفته ای یکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.

جریان شیفتی (هشت ساعتی) : این جریان با I_th  نشان داده می شود و جریانی است

که در شرایط کار نرمال و با یکبار اتصال در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) از کنتاکتها می گذرد

جریان اتصال کوتاه: مقدار ماکزیمم جریان در لحظه اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود

به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است.

(I_s) همچنین مقدار مؤثر جریان اتصال کوتاه که کلید برای مدت یک ثانیه قادر به تحمل آن است،

جریان یک ثانیه ای یا جریان نامی زمان کم نامیده می شود و با I_th (I_s) مشخص می گردد.

ولتاژ های نامی

کنتاکتور ولتاژهای نامی تعریف برای هر کنتاکتور عبارتند از

ولتاژ کار نامی: این ولتاژ که با  U_e نشان داده می شود مربوط به کنتاکتها بوده و مقدار ولتاژی است

که کنتاکتها با جریان نامی I_e در آن به کار گرفته می شوند.

این ولتاژ، توانایی قطع و وصل، نوع و محل استفاده کنتاکتور را مشخص می کند

ولتاژ عایقی نامی: این ولتاژ که با U_i نشان داده می شود،

ولتاژی است که استحکام عایقی بین کنتاکتها را نشان می دهد.

ولتاژهای نامی تغذیه بوبین: این ولتاژ که با U_e نشان داده می شود ولتاژی است

که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.

نکته ۲ : ولتاژ کنتاکتورهای صنعتی از ۲۲۰ ولت تا ۶۶۰ ولت و کنتاکتهای اصلی آنها برای جریان ۹ A تا ۲۷۵۰A

 (مجهز به رادیاتورهای خفه کننده جرقه در موقع قطع و وصل) ساخته می شوند.

نکته ۳ : ولتاژ تغذیه بوبین کنتاکتورها متفاوت بوده و از ۲۴ تا ۳۸۰ ولت ساخته می شوند.

در اکثر کشورهای صنعتی برای حفاظت بیشتر، تغذیه بوبین کنتاکتورها را زیر ولتاژ حفاظت شده

(۶۵ ولت) انتخاب می کنند و یا برای تغذیۀ مدار فرمان از ترانسفورماتور جدا کننده استفاده می کنند.

 قابلیت قطع و وصل و طول عمر کنتاکتور

 سرعت قطع و وصل کنتاکتورها در زیر بار را می توان بدون آنکه آسیبی به آنها برسد

با طراحی و انتخاب مناسب با ۳۰۰۰ بار در مدت افزایش داد.

تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور (هر قطع و وصل یک بار) عمر مکانیکی نامیده می شود.

طول عمر مکانیکی با حروف از A تا F که اصطلاحاً کلاس کلید نامیده می شود مشخص می شود

حرف A تعداد ۱۰^۳ بار قطع و وصل، حرف B تعداد ۱۰^۴ بار، C تعداد ۱۰^۵ بار،

D  تعداد ۱۰^۶ بار، E تعداد ۱۰^۷ بار وF  تعداد ۱۰^۸ بار قطع و وصل را نشان می دهد.

نکته ۴ : بعد از حروف کلاس کلید ممکن است عددی به عنوان ضریب قرار گیرد مثلاً E3 برای طول عمر ۳×۱۰^۷ بار قطع و وصل به کار می رود.

انواع کنتاکتور و کاربرد آن‌ها

کنتاکتورها براساس ظرفیت، قدرت و بار قابل استفاده، دسته بندی می‌شوند که در ادامه به انواع کنتاکتور اشاره خواهیم کرد:

کنتاکتور تیغه چاقویی

این وسیله به عنوان یکی از قدیمی ترین کنتاکتورها شناخته می‌شود که معمولا در موتور برق ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. این وسیله از یک تیغه و یک اهرم تشکیل شده که با استفاده از اهرم، مدارهای فلزی آن بالا و پایین می‌شود.

کنتاکتور دستی

این سوئیچ این امکان را به افراد می‌دهد که در فضاهای کوچک نیز از جریان های بالا برخوردار باشند.

کنتاکتور مغناطیسی

در مقایسه با انواع کنتاکتورها، کنتاکتور مغناطیسی به عنوان یکی از پیشرفته ترین سوئیچ ها شناخته می‌شود.

در این نمونه از کنتاکتور تمام مشکلات نسخه های قبلی رفع شده است و حتی قابلیت کنترل از راه دور را نیز دارد.

این کنتاکتور قابلیت این را دارد که به صورت خودکار روشن و یا خاموش شود، بدون اینکه نیازی باشد انسان دخالت کند.

به دلیل اینکه این سوئیچ ها به صورت الکترومکانیکی فعالیت می‌کنند نیاز زیادی به منبع تغذیه ندارند و جریان کمی را دریافت می‌کنند.

قدرت قطع کنتاکتور

 به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب برای مصرف کننده های مورد نظر باید

به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باری که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد.

همچنین کنتاکتهای کنتاکتور باید تحمل جریان راه اندازی،

جریان دائمیو جریانهای اتصال کوتاه لحظه ای پیش آمده را نیز داشته باشند.

قدرت کنتاکتهای کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکتها را قدرت فزع کنتاکتو ر می نامند.

مشخصات بیان شده در بسیاری از موارد بر روی بدنۀ کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می شوند.

برای راحتی کار انتخاب کنتاکتور، طبقه بندی خاصی را برای کنتاکتورها در نظر می گیرند،

این طبقه بندی بر اساس نوع جریان و موارد کاربرد انجام می شود.

فروشگاه اینترنتی هایپر کاپاسیتور