انواع تابلوهای برق
ﺗﺎﺑﻠﻮ برق مجموعه ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ است ﻛﻪ ﺑﺮای ﻛﻨﺘﺮل و ﺗﻮزﻳﻊ اﻧﺮژی اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴرد و عبارت است از فضایی که تجهیزات برقی در آن نصب می شود.
انواع تابلو از لحاظ ساختار:
تابلوهای Metal Enclosed: تابلوهایی به شکل محفظه تمام بسته فلزی که تمام تجهیزات الکتریکی
اعم از کلیدها، ترانسهای جریان و ولتاژ، لوازم اندازه گیری، شینهها و … در داخل آن نصب میشود.
این تابلوها به دو دسته تقسیم میشوند:
۱ – تابلوهای Metal Clad: این نوع تابلوها نوعی از تابلوهای Metal Enclosed هستند که در آنها،
محفظههای مختلف از یکدیگر جدا شده اند. این امر باعث میشود
تا اگر خطایی در یکی از محفظهها روی دهد، این خطا به محفظههای دیگر انتقال پیدا نکند
و سایر محفظهها نیز تحت تأثیر آن آسیب ندیده و محفوظ میمانند.
یک تابلو Metal Clad به چهار بخش تقسیم میشود:
– محفظه باسبار
– محفظه سر کابل
– محفظه LV (کنترل) که تجهیزات اندازه گیری، حفاظتی و کنترلی در آن قرار میگیرند.
– محفظه کلید
۲ – تابلوهای Compartment Type: این نوع تابلوها نوعی از تابلوهای Metal Enclose هستند
که در آنها، محفظههای مختلف از یکدیگر جدا نشده اند.
در طراحی یک تابلو باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
– شرایط محیطی (جهت بهره برداری)
– شرایط لازم برای نصب
– شرایط حفاظتی
انواع تابلو از لحاظ محل نصب:
– داخلی (Indoor): تابلو در فضای بسته مانند داخل سالن یا سوله نصب میشود.
تابلو برق درونی (INDOOR) تابلوهایی هستند که در محل های سرپوشیده مورد استفاده قرار می گیرند. این تابلوها وظیفۀ نگهداری تجهیزات در محل نصب شده و حفاظت از آنها در برابر برخوردهای ناخواسته را برعهده دارند.
–ایستاده : ضخامت ورقۀ بدنه حداقل ۲ میلیمتر باشد، اسکلت نگهدارنده از پروفیل و یا نبشی آهنی ساخته می شود، تابلو بر روی اطاقک کابل، کانال و یا فونداسیون با استفاده از پیچ و مهره انجام گیرد.
– فضای باز (Outdoor): تابلو در فضای باز نصب میشود.
علاوه بر وظایف تابلوهای درونی، باید از تجهیزات در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮی ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﺻﻲ دارند.
– ضخامت ورق بدنه حداقل ۲ میلی متر باشد.
– ابعاد پوشش سقف حداقل ۵ سانتی متر از هر طرف بزرگتر از بدنه تابلو باشد.
– فقط با درب دسترسی از جلو ساخته شده و درزها با پلاستیک مخصوص، به طور کامل آب بندی شوند.
– درب مجهز به قفل مناسب شود.
– تابلو بر روی سکویی به ارتفاع ۲۰ الی ۲۵ سانتی متر از کف تمام شده و با استفاده از بولت هایی که درون فونداسیون کار گذاشته شده نصب می شود. طرفین سکو از هر دو طرف ۱۰ سانتیمتر بزرگتر از لبه تابلو و ابعاد داخلی حداقل ۵ سانتی متر کوچک تر از ابعاد تابلو خواهد بود.
– رنگ آمیزی بدنۀ تابلو با استفاده از رنگ مقاوم در برابر نور آفتاب (Zing Rich) انجام می گیرد.
– ابعاد تابلوهای بیرونی: حداکثر ارتفاع ۱۲۰ سانتیمتر، عرض بر حسب نیاز، عمق ۴۰ سانتیمتر.
تقسیم بندی تابلوها:
۱ -تابلوهای فیکس (Fix):
-تابلوهای ایستاده چند منظوره (Multi Purpose):این تابلوها بصورت ایستاده قرار میگیرند
و تابلوهای چند منظوره میباشند وداخل انها میتوان تجهیزات کنترل-قدرت-پنوماتیکی و… نصب کرد.
-تابلوهای دیواری (Wall Mounting):این تابلوها به دو دسته تابلوهای روکار (On Surface) و
تابلوهای توکار (Flush Mounting) تقسیم میشوند.
-تابلوهای (Rack):تابلو هایی هستند که حالت قفسه قفسه دارند و
محفظههای اندازه گیری-الکترونیکی-کنترل ومخابراتی و… روی انها نصب میشود.
*تابلوهای Swing نوعی از تابلوهای Rack هستند که دارای در متحرک میباشد
و مزیت ان این است که پشت تجهیزات ان قابل رویت است و دسترسی به پشت تجهیزات فراهم است
این مدل بسیار گران است و درب ان هم شیشهای است.
۲ -تابلوهای کشویی (Withdraw able):
-تابلوهای کنترل موتورها (Motor Control Center (MCC)):این تابلوها بصورت کشویی ساخته میشود
و برای کنترل موتورها ساخته میشود. این تابلوها بخاطر مزیت تابلوهای کشویی بسیارگران هستند.
این متن برگرفته از سایت مهندسی برق قدرت و شبکههای انتقال و توزیع مهندس هادی حداد خوزانی میباشد
-تابلوهای مرکز قدرت (Power Center):این تابلوها برای تغذیه تابلوهای MCC استفاده میشوند
و یک تابلوی توزیع است و میتواند چند تا تابلوی MCC را تغذیه کند
در این تابلوها کلیدها بیشتر از نوع هوایی هستندوبعد از پست اصلی استفاده میشوند.
*تابلوهای مدولار: نوع پیشرفته تابلوهای فیکس ایستاده است.
هر فیدر به شکل یک مدول در تابلو نصب شده وبه وسیله یک صفحه فلزی از
فیدر بالایی وفیدر پایینی خود جدا میشوند و از لحاظ دسترسی به سر کابل به دو نوع کلی تقسیم میشوند:
-دسترسی از پشت
-دسترسی از جلو: در این حالت معمولا” در کنار درب اصلی تابلو درب کوچکی به نام
درب کناری تعبیه شده و اتصالات کابلها به فیدرها از طریق این درب انجام میشود
این نوع سلولها را از لحاظ محل ورود سر کابلهای ورودی وخروجی میتوان به ورود از بالا و ورود از پایین تقسیم نمود.
انواع تابلوها از لحاظ سطح ولتاژ:
تابلوها از لحاظ سطح ولتاژ به دو دسته تقسیم میشوند:
تابلوهای فشار ضعیف (LV) تا ۱۰۰۰V
تابلوهای فشار متوسط (MV) از ۱۰۰۰V تا ۳۶۰۰۰V
تابلو برق فشارقوی (HV)
تابلوهای فشار ضعیف:
تابلوهای فشار ضعیف در سطح ولتاژ کمتر از ۱۰۰۰V قرار دارند.
مطابق IEC۶۰۴۳۹ – ۱ تابلوی فشار ضعیف ترکیبی است از یک یا چند
ولتاژ نامی تابلوهای فشار ضعیف معمولأ تا ۶۹۰V و ولتاژ سرویس تا ۴۰۰V میباشند.
تابلوهای فشار ضعیف معمولأ در دو نوع زیر ساخته میشوند:
تابلوی ایستاده (Fix) ثابت
تابلوی ایستاده (Withdraw able) کشویی
تابلوهای فشار متوسط:
تابلوهای فشار متوسط در سطح ولتاژ بین ۱۰۰۰V تا ۳۶۰۰۰V قرار دارند.
اجزای اصلی یک تابلو فشار متوسط شامل بدنه، کلید (دژنکتور) و یا کنتاکتور فشار متوسط،
رله، باسبار، ترانفورماتور ولتاژ و جریان، لوازم اندازه گیری و تجهیزات کنترلی میباشد.
تابلوهای فشار متوسط به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
-تابلوهای فشار متوسط ثابت (Fix)
-تابلوهای فشار متوسط کشویی (Withdraw able)
تابلو های فشار قوی:
در بسیاری از مکانهای صنعتی و کارخانهها نیاز به تابلو برق فشار قوی خواهیم داشت.
این تابلو برق قابلیت عملکرد در بازه ولتاژ ۶۳ هزار تا ۴۰۰ هزار ولت را بهراحتی خواهد داشت.
تجهیزات مورداستفاده در تابلو برق فشارقوی با بالاترین سطح استاندارد تولید میشوند.
از اجزای اصلی این تابلو برق میتوان به کلید عایق، کلید قطع کن، بریکرها، کنتاکتورها و فیوزها اشاره کرد.
در طراحی تابلو برق فشار قوی شرایطی ایجاد میشود که بتوان به خوبی با کنترل جریان، تابلو برق را اداره کرد. به جهت حفاظت الکتریکی تجهیزات استانداردی در این تابلو برق نصب نخواهد شد.
این تجهیزات به خوبی میتوانند اندازه و شدت خطا را بررسی کرده و با ایزوله کردن سیستم، قسمتهای عیب دار را از مدار خارج کنند.
انواع تابلوها از لحاظ ایستایی:
ایستاده (Self Standing / Free Standing): تابلو حالت خود ایستا دارد
(نیاز به مهار آن توسط سازهی دیگری نیست و یا به دیگری تکیه ندارد.)
دیواری (Wall Mounted): تابلو هایی که روی دیوار نصب میشوند.
این تابلوها اگر روی سطح دیوار نصب شوند، روکار، Surface Mounted و
اگر داخل دیوار جاسازی شوند، توکار، Flush Mounted یا Recessed Mounted نامیده میشوند.
بیشتر خانه های مسکونی به خدمات شرکت برق محلی خود برای برق متکی هستند.
برق حاصل از شرکت تاسیسات از طریق تابلوی برق تأمین می شود که به عنوان تابلوی اصلی عمل می کند
که برق مورد نیاز هر خانه را توزیع می کند.
این می تواند برای چراغ ها ، لوازم خانگی و سایر وسایل مورد استفاده اعضای خانواده باشد.
کاربردهای تابلو برق صنعتی
همان طور که در قسمت مقدمه بیان کردیم تابلو برق صنعتی کاربردهای مختلفی دارد که برخی از آن ها به شرح زیر است:
- جلوگیری از شوک الکتریکی و برق گرفتگی افراد
- محافظت از تجهیزات و قطعات داخلی خود در برابر عوامل جوی مانند باد، باران و برف
- تقسیم مساوی برق بین تجهیزات و قطعات
- تولید و توزیع و تبدیل انرژی برق بین تجهیزات مختلف
- به دلیل داشتن فیوزها و قطعکنندههای مدار از نشتی جریان برق جلوگیری می کند.
- تأمینکننده انرژیها الکتریکی
در تابلوهای برق ۴ نوع مختلف صفحه الکتریکی وجود دارد:
– صفحه اصلی شکن ، جعبه فیوز ، صفحه اصلی درب ،
و زیرپانل. صفحه اصلی شکن مادر تمام تابلوهای خانه شماست.
این قطع کننده های مدار و مصرف برق در خانه را تنظیم می کند.
جعبه های فیوز از فیوزهای کوچکی تشکیل شده اند که برای جلوگیری از اضافه بار در مدارهای شما طراحی شده اند.
پانل های اصلی لول از سیم های خطی تشکیل شده است که با برخورد به لولها نیاز به قطع کننده اصلی را از بین می برد.
زیر پانل ها صفحات الکتریکی هستند که انرژی خود را از طریق مدار خاصی از صفحه اصلی دریافت می کنند.
آنها به شما امکان می دهند میزان مصرف برق اعضای خانواده خود را کنترل کنید.
آیا می توانید تشخیص دهید که کدام نوع تابلو برق در خانه شما استفاده می شود؟
آیا شما هم فکر کرده اید که چه زمانی باید صفحه برق خود را تعویض کنید؟
به طور متوسط هر ۲۰ سال یکبار باید تابلوهای برق تعویض شوند.
صفحات الکتریکی قدیمی مانند جعبه فیوز باید به صفحه ای که بتواند مصرف برق فعلی شما را برطرف کند ، به روز شود.
با این حال ، اگر چراغ های سوسو زدن ، بوی سوختگی ناشی از تابلوی برق ، سفرهای مکرر قطع کننده مدار
یا وجود موارد اضافی به وسایل برقی و دستگاه هایتان را تجربه می کنید ، باید تابلوی برق خود را بررسی کرده و در صورت لزوم تعویض کنید.
اجزای تابلو برق
رله
کار رلهها ارسال فرمان قطع و وصل جریان در بخشهای مختلف مدار است. آنها از سیستم در برابر جریان اضافی، اتصالکوتاه و غیره حفاظت میکنند. از انواع رله میتوان به رله تایمری، رله کنترل فاز یا رله کنترل بار و غیره اشاره کرد.
ارتباطات (هادیها)
شامل سیم، شینه و سایر موارد ارتباطی میشود. سیمها جز ارتباطات منعطف و شینهها جز ارتباطات بدون انعطاف هستند. معمولا سیمها از جنس مس یا آلمینیوم هستند.
تجهیزات اندازهگیری
تجهیزات اندازهگیری در انواع تابلو برق از نظر ولتاژ بکار میروند. ترانسهای جریان و ولتاژ برای کم وزیاد کردن جریان و ولتاژ نصب میشوند. آنها عواملی مثل جریان، دما و ولتاژ و … را اندازهگیری میکنند. تجهیزاتی مثل فرکانسمتر، آمپرمتر، ولتمتر، واتمتر و… در این دسته قرار میگیرند.
بدنه
همانطور که پیداست محل قرارگیری و حفاظت از تجهیزات در برابر ضربه، گرد و خاک و شرایط آبوهوایی است. جنس آن میتواند پلاستیکی، فلزی یا از مواد کامپوزیتی باشد. همچنین درجه حفاظت یا IP نیز از فاکتورهای مهم است و میزان حفاظت بدنه در مقابل عوامل خارجی مثل ریزذرات تا عوامل دیگر مثل آب را نشان میدهد.
کلید
همانطور که پیداست کلید در انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ولتاژ مدار را قطع و وصل میکنند. آنها انواع مختلفی مثل بوشباتون، سلکتوری، غلتکی، میکروسوییچ و غیره دارند. برخی کلیدها مثل سوییچهای چاقویی و سکسیونرها هم هستند که قابلیت قطع بار را ندارند و از آنها در خطوط و ترانسفورماتورهای فاقد بار برای جداسازی مدار استفاده میشود که موجب افزایش سطح ایمنی میگردد.
استفاده از کلیدها بستگی به عوامل مختلفی مثل عمق و محل نصب تابلو برق، فاصله آنها و شرایط تعمیر و نگهداری تجهیزات برقی فضا دارد. معمولا در تابلوهای فشار ضعیف از فیوز و در تابلوهای فشار متوسط از دژنکتور تیغهای استفاده میشود.
ایترلاک (قفل داخلی)
در انواع تابلو برق از نظر ولتاژ یک قفل داخلی برای جلوگیری از حوادث ناخواسته است. این قطعه باعث جلوگیری از تداخل عملکرد قطعات مختلف میشود. مثلا سکسیونرها همیشه باید بعد از کلید اصلی قطع شوند. وقتی در بدنه باز میشود، سیم اتصال به زمین اینترلاک متصل میگردد و خطر برقگرفتگی ندارد.
کنتاکتور
کار قطع و وصل مدار جریان به الکتروموتور را دارد. کنتاکتور که با عنوان رله نیز شناخته میشود فشار جریان موتور را به شکل امن هدایت میکند. اگر مشکلی برای ولتاژ پیش بیاید مثلا افت کند یا قطع شود، رله اجازه روشن شدن تابلو برق را نمیدهد. برخی کنتاکتورها بیزر دارند که دلیل خاموش و روشن نشدن را نیز نشان میدهند.
بیمتال
این وسیله در صورت عبور یک جریان بالا، جریان را قطع میکند. این قطعه جلوی صدمه الکتریکی یا مکانیکی به موتور را میگیرد. بیمتال دو فلز با جنسهای مختلف دارد که اگر در مدار گرمای بیش از حد ایجاد شود مثل یک ترموستات یکی از آن فلزات بیشتر خم میشود و جریان قطع میگردد.
ترانس جریان یا سیتی و ولتاژ یا پیتی
این وسیله در انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ولتاژ بکار میرود. ترانسها برای کاهش و افزایش ولتاژ بکار میروند.